Geboorte van Venus

De Geboorte van Venus van Sandro Botticelli is een van de belangrijkste schilderijen uit de Italiaanse Renaissance. Een symbool voor het keerpunt in de schilderkunst. Wat zie je? En wat maakt dit schilderij zo bijzonder? Ik vertel je er graag over!

Venus

Op het schilderij zie je Venus, de Romeinse godin van de liefde en de schoonheid. Ze was een van de twaalf Olympische goden, maar behoorde ongetwijfeld tot een van de populairste. Zo zou ze de moeder zijn van Aeneas, de legendarische voorvader van de Romeinen.

 

 

Over Venus bestaan dan ook tal van mythes, waaronder die van haar geboorte. Volgens de Romeins dichter Homerus was Venus de dochter van de god Jupiter en de godin Dione. Ze zou zijn geboren uit het schuim van de zee rondom Cyprus als het mooiste wezen ooit.

Die schoonheid en het licht erotische karakter van Venus maakte haar tot een geliefd onderwerp voor Griekse en Romeinse schilders en beeldhouwers (zoals  deze Capitolijnse Venus). Toch hebben we het het hier over een schilderij uit de 15e eeuw. En dat maakt het schilderij van Botticelli onder andere zó bijzonder.

 

Kantelpunt

Je moet je even inbeelden hoe het leven er in die tijd uit zag. De katholieke kerk had een ongekende macht en populariteit en het was een van de rijkste instituten ter wereld. Niet gek dus, dat de kerk de grootste opdrachtgever was voor veel kunstenaars in die tijd. De kerk gaf bijvoorbeeld opdrachten om sculpturen van Maria of schilderingen over het leven van Christus te maken.

In het begin van de 15e eeuw kwam daar wat verandering in. Men begon een sterke interesse te krijgen in de Klassieke oudheid. Sommige Humanisten richten zich op de politiek uit die tijd, maar velen keken vooral naar de klassieke kunst, waar de mens ook centraal in kon staan. Daarnaast kwamen er in die tijd ook andere opdrachtgevers op de markt. Rijke kooplieden begonnen ook opdrachten te geven, omdat ze het mooi vonden of gewoon om te laten zien hoe rijk ze waren.

Een combinatie van die twee ontwikkelingen is te zien in het werk van Botticelli. Hij schilderde dit werk in opdracht van de rijke bankiersfamilie De’ Medici in Florence en het centrale thema is een mythologisch verhaal.  Het is een van de eerste werken uit die tijd, die deze ontwikkelingen zo goed weergeeft.

 

Wat zie je?

Rechtsboven vind je de god Zephyr, die samen met zijn minnares nimf Aura Venus aan land blaast. Aan de rechterkant wacht een van de Horae, godinnen van de seizoenen, met een laken op haar om haar te bedekken. De bloemetjes op het kleed verraden dat het gaat om de godin van de lente. Weer een verwijzing naar de vruchtbaarheid: de lente is immers het seizoen van de vruchtbaarheid.

Als we kijken naar Venus vallen ook een paar dingen op. Kijk bijvoorbeeld eens naar de houding van Venus. Deze houding wordt contraposto genoemd. Ze staat stil, maar lijkt tegelijkertijd toch te bewegen. Dat effect ontstaat doordat er een tegengestelde kanteling van de heupen ten opzichte van de schouders. Dat effect werd veel gebruikt in de oudheid, maar werd geperfectioneerd in de Italiaanse renaissance (kijk maar eens naar de David van Michelangelo).

Ook opvallend is de schelp, waarop Venus staat, want volgens de legende zou de godin uit zeeschuim geboren worden. Een schelp stond in de oudheid symbool voor het vrouwelijk geslachtsorgaan en voor de voortplanting. Waarschijnlijk wilde Botticelli dit opnieuw extra benadrukken door het tekenen van zo’n grote schelp. Symboliek was tenslotte uiterst belangrijk.

Wil je dit schilderij graag eens met eigen ogen bekijken? Het doek hangt nog altijd in Florence, in het welbekende Uffizi museum! Ooit opgericht door de rijke Medici.